یافته های یک محقق جوان بهبهانی در زمینه ریشه یابی نام ها در بهبهان // بهبهان و آناهیتا

دراین مقاله کوتاه، سعی شده که تعدادی از مکان های اطراف بهبهان از نگاهی نو مورد بررسی قرار گیرد. در مورد وجه تسمیه بهبهان و ارگان نظرات مختلفی بیان شده است، طبق تحقیقات اینجانب وجه تسمیه این شهر بسیارپیچیده و با اماکن و نام های اماکن اطراف آن گره خورده است. این مقاله شروعی بسیار کوچک ولی ثمر بخش در وجه تسمیه این شهر تاریخی خواهد بود. در بهبهان و مناطق اطراف آن اماکن ومحل هایی خاص با نام های خاص وجود دارد، که چند مورد آن را مورد بررسی قرار می دهیم، شاید از این رهگذر بتوان ریشه اصلی نام گذاری بهبهان و ارگان را بیابیم.

در ماهور بهبهان منطقه ای بنام چاه ماری (چاه مارین هم می تواند باشد.) وجود دارد که اکنون این منطقه یک تفرجگاه بحساب میآید(روستایی در 10 کیلومتری جاده قدیم بهبهان به اهواز است که جایگاه زمستانی دامدارن می باشد.) یکی از صورتهای آناهیتا “مادر” میباشد که تبدیل به مار شده. چاه ماری یا ” مادر چاه ” چاهی است که آب قنات از آن می جوشد و سایر چاه ها را که زیر آن قرار دارند را بدین خاطر حفر کرده اند که آب چاه مادر از قعر زمین به سطح بیاید. آنکه تصور کنیم از نظر عمق یا برکت، این چاه را بدین نام نهاده اند بهتر است قبول کنیم که تصور مناسب این چاه با ناهید مادر به ذهن نزدیکتر است و در واقع این ناهید است که در این چاه آب ذخیره نهاده، بدین جهت آن چاه را مادر منسوب به ناهید ساخته اند.

در منطقه غرب ماهور بهبهان مکانی یا منطقه ای بنام توگوری وجود دارد (تو= اتاق + گوری = گبری)  ( طبق مشاهدات اینجانب این مکان می تواند قلعه ای مستحکم باشد . آثار طاقها و رواقها هنوز بصورت واضح برجای مانده است. این معماری می تواند معماری ساسانی و قبل از آن باشد که دو نظریه می توان داد اول اینکه این قلعه می تواند قلعه دفاعی ناهید پرستان قبل از ساسانی بوده باشد که در زمان اوج گرفتن فشارهای زرتشتیان به به ناهید پرستان در زمان زمامداری بهرام چهارم به قبل باشد و ناهید پرستان برای رهایی از فشار به این منطقه آمده بودند و شروع به ساخت قلعه برای دفاع از خود شدند. ونظریه دوم که می توان مطرح کرد اینکه بعد از حمله اعراب به ایران زرتشتیانی که دین جدید را نپذیرفته واز دادن مال المسالمه سرباز زده بودند یکی از مکانهایی که برای ادامه زندگی برگزیدن این منطقه بوده که این نظریه با توجه به شواهد وقراین موجود، مستحکمتر می باشد. )  ودر آن منطقه مکانی در بالای کوه بنام شاه زندان وجود دارد. به احتمال زیاد این مکان شاه زنان می تواند باشد و می توان گفت یکی از اماکن مقدسه آناهیتا بوده است. در این منطقه هنوز آثار خانه ها و قلاع به چشم می آید. خود معبد شاه زنان در بالای کوه و آثار شهر در پایین روبروی آن می باشد، اسم شاه زنان ذهن را مستقیما به آناهیتا سوق می دهد.

نظریه دیگری که می توان مطرح کرد که شاه زندان از سه جزء (شاه +زن+ دانه ) تشکیل شده باشد که خود مشخص بودن تنها و تک یگانه زن مقدس، آناهیتا ست.

با توجه به مکان دیگری در نزدیکی بهبهان بنام پا زنان می توان نظریه اول را بسیار قوی تر دانست. این مکان شاه زنان یکی از اماکن مقدس آناهیتا می باشد.

در قسمت ماهور بهبهان و در نزدیکی محلی بنام تو گوری(تو گوری : اتاق گبرها)  چشمه ای متعلق به ناهید وجود دارد معروف به ” ناهیک ” می باشد ناهیک از دو جزء (ناهی = ناهید + ک ” تحبیب” ) تشکیل شده، بی شک نام این چشمه ما را به الهه آب آناهیتا (ناهید) راهنمایی می کند.

در غرب ماهور و در نزدیکی منطقه چم سیا منطقه ای بنام سوکیاس وجود دارد. بطور حتم سوکیاس یکی از مناطق اولیه زندگی سکاها بوده است . این منطقه از دو جزء سوکی= سکا + اس = استر=ایشتار،  تشکیل شده در مورد ایشتار وستاره ناهید یا استر نام هایی است که به جای ناهید بر سر مکان ها گذاشته واز صورت خاص به عام تبدیل شده است. لازم به ذکر است که تیشتر که به نوع خاصی بز در بهبهان گفته می شود از ریشه ایشتار گرفته شده است که در مقالات بعدی چگونگی تغییرات آن بیان خواهد شد.

در نزدیکی سوکیاس منطقه ای بنام بیلوان وجود دارد به احتمال قوی این منطقه از اجزاء (بیل =ویل=پیل= شهر + و+ ان ) تشکیل شده است، ریشه این کلمه را می توان با نگاهی دیگراین طور بیان کرد (بیل = شهر + و+ ا ن ا(انا)= آناهیتا ). حال به هر صورت که بتوان ریشه این نام را پیدا کنیم به چیزی جز الهه آب نمی رسیم.

دراین مقاله کوتاه، نگاهی مختصر و گذرا به چند مکان بصورت اجمالی داشتیم. آنچه تا کنون در مورد این شهر نوشته شده قطره ای از اقیانوس تاریخی این شهر می باشد.

ادامه دارد….

نویسنده : جناب آقای محمد فروغ