گفتگو با حاج بشیر تجلی، شاعر و مدیحه سرای بهبهانی

کمتر کسی است که نام برادران تجلی به گوشش نخورده باشد.برادرانی که سالیان سال است به طرق مختلف زحمات فراوانی در زمینه مداحی و نوحه سرایی و موسیقی را در شهرستان بهبهان می کشند و از سرمایه های بهبهان در این زمینه محسوب می شوند. یکی از این برادران بزرگوار، حاج بشیر تجلی است و اگر از هرکدام از مداحان بخواهیم نام دو نفر از نوحه سرایان و شعرای بهبهان را بگویند بی شک یکی از این دو نام، حاج بشیر تجلی می باشد، فردی که از کودکی افتخار ذاکری اهل بیت (ع) را داشته و از همان دوران جوانی افتخار این را داشته که در مدح اهل بیت شعر بسراید.

زمانی که این افتخار نصیبم شد و برای مصاحبه نزد ایشان رفتم و وقتی وارد اتاق شدم اکثر مداحان شهرستان را دیدم که برای گرفتن اشعار و تمرین بیشتر نزد ایشان آمده بودند و برای نوحه های خود آهنگ سازی میکردند.

در این جا شما را دعوت میکنم به خواندن این مصاحبه بسیار زیبا و خواندنی:

لطفا بیوگرافی خودتان را بیان بفرمایید ؟

بسم الله الرحمن الرحیم

السلام علیک یا اباعبدالله (ع)

با عرض تسلیت ماه محرم ماه عزای سرور و سالار شهیدان و یاران با وفای آن حضرت که در دفاع از دین و آیین خداوند با عزت وافتخار جان باختند.

نامم بشیر است و شهرتم تجلی فرزند مرحوم حاج محمد؛  متولد ۱۳۲۶در شهرستان بهبهان که در خانه عشق ورزی به خاندان ولایت متولد شده ام مرحوم پدرم از مداحان اهل بیت عصمت وطهارت بودند از کودکی در کنار پدر پایم به مجلس ذکر امام حسین(ع) کشیده شد. و به نوحه خوانی پرداختم اولین نوحه ام را در مسجد الله که محل زندگیمان بود و پدرم متصدی هیت عزاداری آنجا بود قرائت کردم سیزده سال از عمرم بیشتر نمی گذشت مطالعات بسیار در کتابهای جودی، خزائن الاشعار، عمان سامانی، و ذاکر داشتم.هرکتاب مذهبی که می خواندم با اشعار بسیاری از شعرای مذهبی آشنا شدم که هنوز هم این کار ادامه دارد.هنوز بدون مطالعه در رختخواب نمیروم. ۶۵ سال از عمرم می گذرد با کتاب زندگی می کنم دارای همسر و چهار فرزند هستم به نام های حیدر،هادی،فاطمه و حافظ که همه تحصیلات عالی دارند.مطالعات من باعث شد که بتوانم در سن ۱۴سالگی اولین نوحه ام که بنام علی اکبر(ع)بود را بسرایم و آن نوحه این بود:

یا محمد که بردپشت خیام لیلا

خبر مرگ علی اکبر او واویلا

این نوحه توسط مداح بلند آوازه ی شهرستان مرحوم فضل الله فردایی(موری) در محل عقلائیها قرائت شد .تشویق ایشان و عزاداران آن محل باعث شد نوحه های دیگر بسرایم که این کار تا به حال که ۶۷ سال دارم ادامه دارد به امید اینکه خداوند و ائمه اطهار از من بپذیرند.

از چه سالی و زیر نظر چه کسی سرودن شعر را آغاز کردید؟

از کودکی با استاد مرحوم عبدالحسین عتیق همبازی و همکلاسی ازمکتب خانه تا دبستان و تا دوران دبیرستان بودم ایشان از خانواده ی شعر بودند مرحوم پدرشان از اساتید اشعار مذهبی بود ،او از کودکی شعر می گفت،با هم تبادل نظر می کردیم اشعار را اول به پدرشان نشان میدادم که من خود مرحوم عبدالحسین عتیق را استادم میدانم چون واقعا دوستی بی ریا و برادری عزیز برای من بود که خدایش رحمت کند.سپس با آقای پیکار –  استاد حبیب الله معلمی شاعر هشت سال دفاع مقدس – استاد محمد علی مردانی.

در تهران انجمن نغمه سرایان مذهبی برپاست، استاد  محمد علی مردانی که در دفاع مقدس در پیروزی وفتح بستان با ایشان آشنا شدم از محضرشان استفاده کردم در فتح بستان که شب شعری بدین مناسبت در اهواز برپا شده بود از حقیر دعوت به عمل آمد که با اساتید بزرگ شعر مذهبی و انقلابی همچون شادروانان مهرداد اوستا، سپیده کاشانی ، محمد علی مردانی،قیصر امین پور و استاد فرزانه ادب که خداوند به عمرش برکات روز افرون عنایت فرماید.استاد حمید سبزواری سراینده سرود خمینی ای امام و سراینده سرود جمهوری اسلامی و صاحب نام در اشعار مذهبی و دیگر اساتید استانی و کشوری در فتح بستان شعر گفتیم و خواندیم که بارها از سیمای خوزستان و شبکه یک پخش شد.

بستان اولین شهری بود که به دست رزمندگان سپاه اسلام که در دست سپاهیان عراق بود به تصرف در آمد. اشعار انقلابی من که ابتدا در مبارزه با طاغوت زمان بود به حماسه دفاع مقدس درآمد که بیش از دو دفتر شعر در این رابطه سروده که مورد استفاده ی رزمندگان اسلام و در شبهای شعر در جبهه ها و در شهر های گوناگون درآمد.

از این رو آشنایی با اساتید شعر و ادب همچون استاد در روز شعر که به مناسبت خجسته ولادت با سعادت حضرت مهدی (عج) به دعوت اداره ارشاد اسلامی تهران و به فرمان رهبر عظیم الشان انقلاب اسلامی که آن روز در پست ریاست جمهوری خدمت می کردند در تالار وحدت تهران همگام با استاد عبدالحسین عتیق و زنده یاد معمار بهبهانی دعوت شدیم و از آن مجلس عزیز بهره ها بردیم شاعرانی از سراسر میهن اسلامی در آن محفل و مجلس بودند که با اشعار حماسی خود ما را با فرهنگ دفاع مقدس آشنا کردند.این مجلس بیادماندنی بسیار موثر بود که خدا برعمر و عزت ایشان بیافزاید.

خود معظم له از شعرای بسیار خوبند و اشعار ایشان را در کودکی خواندم و کتابی از ایشان در ده سالگی به بهای ۵ ریال در مشهد مقدس خریداری کردم. با گفتار ایشان تا به حال آشنایم و این کتاب که به نام سید علی خامنه ای چون گنجی در کتاب خانه ام را هنوز دارم. در آن شب شعر که چند روزی به طول انجامید با اساتیدی چون حبیب الله چایی چیان متخلص به حسان، سرهنگ شهنازی، استاد شهریار، استاد حمید سبزواری استاد ریاضی یزدی و بیشترین شعرای کشوری آشنا و هم صحبت شدم و از نظریات آنان بهره بردم.از این روی در شب های شعری که درشهرستان ها به مناسبت هایی بپا میشد دعوت شدیم از جمله دزفول،اهواز،شوش،شوشتر، آبادان، ماهشهر،شیراز، در کنگره بزرگداشت عالم رباانی حاج شیخ جعفر شوشتری ،کنگره علامه امینی،کنگره شعر وحید بهبهانی در اصفهان ،کنگره شعر وصف گل که در مدح و مقام بزرگ رهبر فرزانه انقلاب برپا شده بود ادای دین کردم.

 آیا همه شعرهای شما درون مایه مذهبی دارند؟

خودم تمایلی بجز سرودن اشعار مذهبی ندارم. اصلا گل ما با ولایت سرشته شده ولی اشعار اجتماعی و پندیات و کلا در قالب اشعار مذهبی است نوشته ام.

معروفترین شعر شما؟ به کدام شعرتان علاقمندید؟

شعری که شایسته معرفی باشد از خودم سراغ ندارم آن را باید از مداحان اهل بیت عصمت و طهارت و از مردم شعر دوست بهبهانی پرسید چون هر چه شعر بلند و شایسته باشد برای ممدوحانی (نوحه خوانان) که برای آنان  گفته می شود کوتاه است و کم و هرچه کوتاه تر باشد چون ممدوحانی بزرگ اند ارزش پیدا می کند حال که سوال می فرمایید یکی دو بیتی را تقدیمتان می کنم:

رقم به سنگ مزارم زنید نام حسین

که احترام بگیرم باحترام حسین

و یا

لب تشنه یک جرعه ز جام تو منم

مولای منی کمین غلام تو منم

یک عمر سلام گفته ام بر تو  حسین

مشتاق علیکم السلام تو منم

 با چه مداحانی کار می کنید؟

تقریبا با همه مداحان یا بیشترشان که به همه ارادت و اخلاص خود را نشان داده ام کار می کنم در خانه من که در حقیقت خانه امام حسین است به روی همه نوحه خوانان امام حسین باز است .

چقدر به بار معنایی شعر توجه می کنید؟

شعری که معنا نداشته باشد شعری که پیام نداشته باشد شعر نیست.حتما باید بار معنوی داشته باشد اگر مرثیه است باید اشک را جاری کند،اگرپندیات است باید حرفی برای زدن داشته باشد اگر نوحه است باید پیام عاشورایی داشته باشد و سعی من در این است که شعارهای حسینی به صورت نوحه درآیند مثل سخن امام حسین که فرمودند اگر دین ندارید لااقل آزاده باشید که من به صورت نوحه گفتم و یا در شعری گفته ام:

گر دین جد پاکم گردد ز خونم احیا

ای تیغ ها بگیرید در بر تن حسین را

که مضمون سخن امام حسین(ع) است که فرمودند: اگر دین جدم جز با ریختن خون من احیا نمی شود، همانا ای تیغ ها در بر بگیرید تن مرا.

شعر بی محتوا مانند گردوی پوک می باشد.هر حرفی زدنی نیست،باید ممدوح(نوحه خوان) را شناخت آنگه برایش شعری بسرایی و بدانی درباره شخصیت چه بزرگواری می خواهی سخن بگویی،او چه خواسته است؟ چرا در محراب عبادت فرق علی (ع) شکافته شد؟ آیا جز برای عدالت علی بود؟ از این رو باید از عدالت علی سخن گفت و چرا امام حسن (ع) به صلح با معاویه تن داد؟چرا به دست شریک زندگیش جگرش پاره پاره شد و به شهادت رسید؟چرا در کربلا امام حسین (ع) اینگونه تن به شهادت داد؟که ۱۴ قرن است شیعه برای مظلومیت او به سر و سینه میزند و هر سالی از سال پیش عزای او گرم تر گویی و گویی که دیروز بوده که فریاد هیهات من الذله سر داده است و دیگر ائمه اطهار به همین ترتیب،وقتی شناخت باشد هرکس به اندازه معرفت و سوادش شعر می گویید و آن بار معنایی دارد.

شاعران و مدیحه سرایان قدیمی بهبهان چه کسانی بوده اند؟ در حال حاضر چه کسانی هستند؟

در دوران حیات حقیر شاهد آنچه دیده ام که در کتاب شناسنامه بهبهان تالیف مرحوم زنده یاد رضا جوکار خوانده ام از مرحومان :میرزا شوقی – شمس- ذاکر – محمد جعفر عتیق – پیکار – عبدالحسین عتیق – سید محمد سید – استاد محمد حسین مرتب – سید مرتضی موسوی – حمدالله نادی– غلامپور – معمار بهبهانی – ذاکر- بخردی- عبدالمطلبی و دیگران که در حال حاضر حضور ذهن ندارم.

امروزه هم به حمدالله شعرای نوحه سرا و موفقی داریم که همه با سواد و با سیره اهل بیت عصمت و طهارت آشنایند و در حقیقت خوب می سرایند که برایشان آرزوی توفیق از خداوند دارم.همه از اساتید من هستند که میتوان از استاد جعفر محمد حسنی- آقایان سروری – تمدن – سید ابوالقاسم موسوی –خیراللهمحمدیان– مختاران–  یوسفی –  بصیری- مدحتی – حسین تجلی – حاج رضا قدری و دیگر عزیزان نام برد. ( شرح بیشتر را می توان در کتاب آیین ها از مولف عزیز حاج خیرالله محمدیان خواند و آگاه شد)

آیا شیوه خواندن نوحه ها را نیز خودتان با مداحان هماهنگ می کنید؟

بعضی از مداحان موسیقی کار می کنند البته موسیقی مذهبی که این فن را حتما یک مداح باید بداند،یک خواننده حتما باید فرا بگیرد تا بتواند اشعار خود را صحیح ارائه دهد،آموزش موسیقی برای یک مداحالزامیست و حکم خواندن و نوشتن را دارد. اگر سواد خواندن و نوشتن را نداشته باشد نمی تواند مداحی کند و همان اندازه آهنگ نیاز کار یک مداح می باشد.بیشتر آهنگ های مرا برادرم حاج حسین تجلی که از اساتید موسیقی شهرستان می باشد را آهنگ سازی میکند و یا آهنگ می دهد که بر آن وزن نوحه ای سروده می شود و بیشتر آهنگ ها را خود ایشان با مداحان کار می کنند.

بعضی از مداخان ما آهنگهایی را از مداحان دیگر می شنوند و به همان شیوه نوحه ای می خواهند که به همان طریق نوحه سروده می شود و بیشتر خود مداحان آهنگ را زمزمه می کنند که بنا به درخواست آنان اشعاری به آهنگ درخواستی خودشان سروده می شود.در این زمینه از استاد سید جعفر سید که از اساتید برجسته موسیقی و از مداحان بنام بهبهان هستند و از دوستان دیرینه ما می باشند تشکر و سپاسگزاری می کنم که ما را از این نعمت و هنر خدا دادیش بی بهره نگذاشته اند.

 آیا کتاب شعر هم به چاپ رسانیده اید؟

آری

۵ جلد کتاب که هر یک بیش ز ۴۰۰ صفحه می باشد در مناقب و مصائب اهل بیت عصمت و طهارت در تهران ، قم و مشهد مقدس به چاپ رسیده است.

در کتاب فروشی های کشوری عرضه می شود به نام های: تجلی عشق –  تجلی نور – تجلی مهر – تجلی ایثار –  تجلی ایمان در خدمت ذاکران و مداحان قرار گرفته که بیشتر اشعار آنان در کتاب گلچین ها توسط مداحان بزرگوار به چاپ رسیده است.

دو کتاب دیگر به نام تجلی خون و تجلی شور در تهران زیر چاپ دارم که امیدوارم به زودی شاهد دیدار آن باشیم. در این دو کتاب نوحه ها و مصائب اهل بیت عصمت و طهارت ذکر شده است.

این کتابهابامقدمه زنده یاد استادحاج علی خادمیون واستادخیرالله محمدیان استاد دکترعزیزالله سالاری، واعظ گرانقدر حضرت حجت الاسلام غلامرضا شاه عفو وآخرین کتابم به اسم تجلی ایثار بامقدمه حضرت آیت الله عطائی خراسانی آراسته شده است که درحقیقت به آنان عزت وآبرو بخشیدکه از دور دست یکایک این عزیزان را می بوسم.

جوانان شاعر بهبهان چقدر وارد مباحث شعر مذهبی و نوحه سرایی شده اند؟ آیا شما با این نسل ارتباط برقرار کرده اید؟

بهبهان شهری مذهبیست و جوانان هم تحول پذیرند به اندازه ای که سینه زن حسینی داریم شعرای جوان هم علاقه مند به اشعار مذهبی هستند.باید به آنان پر و بال داد و باید تشویقشان کرد که این کار از وظایف اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی است که وظیفه دارد به جوانان میدان بدهد.به اساتید فن آشنا سازند و مکان مناسبی را برای آموزش به آنان را فراهم کنند و به گفته استاد ارجمند جناب آقای فضل الله دژم : بهبهانی ها همه شاعرند و باید بگوییم چه کسی شاعر نیست . ( در مقدمه ای که استاد ارجمند در کتاب گپ سید بیان نموده اند این سخن نوشته شده است)من هم چون در بازار هستم و اغلب جوانان به بنده دسترسی دارند آنچه که راهنمایی باشد را وظیفه خود می دانم و تا به حال کوتاهی نکردم و

امیدوارم تا پایان عمرم چنین باشد.

چند سالی است در بهبهان، محرم که می شود یاد و خاطره مرحوم حاج محمد جعفر گله دار زاده نیز پر رنگ تر می شود، از ایشان خاطره ای دارید؟

دوست خوب و بی ریایی بود،ذاکر و مداحی با صداقت و آشنا با ذکر و ذاکری و صاحب سبک و بسیار علاقه مند به خاندان عصمت و طهارت که در خانواده ای مذهبی متولد شده بود. در کنار حرم بی بی زبیده خاتون دختر موسی بن جعفر که مدام در آنجا عزای امام حسین برپا میشد زندگی میکرد و گوش نواز صدای حسین حسین عاشقان حسینی در محل امامزاده بی بی زبیده خاتون بود.از این رو خود عاشق شد و آن هم عاشق اباعبدالله،نوحه خوان شد و خوب هم خواند.

در ۸ سال دفاع مقدس دین خود را به شهدا و انقلاب ادا کرد. سخت عاشق امام بود به نظرم اولین نوحه ای را که از من گرفت برای جبهه بود و بعد هم در مجالس عزاداری شهدا که برگزار می شد.نوحه های زیادی را برای ایشان سرودم.بر حسب وظیفه نوحه هایی  مختص محرم و صفر برای ایشان تهیه می کردم و به ایشان ارائه می دادم.اغلب آهنگ ها را خود ایشان می دادند و بیشتر با برادرم حسین تجلی در آهنگ سازی تبادل نظر می کرد.خاطرات تلخ و شیرین زیادی را با ایشان دارم.برایشان علو درجات را از خداوند متعال خواستارم و امیدوارم روحشان با روح ارباشان حسین در بهشت الهی محشور گردد.

کلام آخر؟

باسلام و صلوات بر محمد و آل محمد و با آرزوی فرج آقا امام زمان و آرزوی پیروزی اسلام عزیز و دعا برای صحت و سلامتی رهبر معظم انقلاب مقام عظمی ولایت و نصرت ظفر برای استقلال نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران ،حقیر کوچکتر از آنم که حرفی برای گفتن داشته باشم.تذکرم عاجزانه به شعرای مطرح شهرستان بهبهان است که به اشعارشان بعد مذهبی ببخشند که بسا شعرای بزرگی بودند که بزرگترین قله های شعر و ادب را طی کردند و چون در اشعارشان نوری از ولایت نتابیده بود خودشان و اشعارشان با هم دفن شدند و هیچگونه نام و اثری از شعرشان به جای نمانده است اما هنوز شوقی ها، موسوی ها،عتیق ها و دیگر بزرگان شهرستان زنده هستند و آثارشان جاودان است.

تشکر و سپاس از شما برادر عزیز که حقیر را جزء خادمان و نوکران ائمه دانستید و همچنین بنده را لایق مصاحبه دانستید. اجرکم عندالله

و السلام

“با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید. عزاداری های شما مورد قبول درگاه احدیت/ التماس دعا”

 

نگارنده : با تشکر از آقای محمد شباهنگ که در تهیه این گزارش زحمات فراوانی را متحمل شدند.