پل ارجان بر روی رودخانه مارون احداث بوده است. این پل در واقع سه منظوره بوده و بعنوان سد هم بکار می رفته است. فاصله ی بین پایه های پل کم بوده ، به نحوی که با استفاده از تنه های بزرگ درخت ، دریچه های کشویی بزرگی برایش ساخته بودند. این دریچه های بزرگ قابل تنظیم بودند و با طناب های بزرگی که به این دریچه ها می بستند ،آنها را بالا و پایین می کشیدند و خروجی آب رودخانه را تنظیم می کردند.
تابستان ها دریچه ها را پایین می آوردند تا آب رودخانه بالا بیاید و در نتیجه بتواند وارد قنات ها شود. رشته های قنات که ارجان و زمین های اطرافش را مشروب می کردند به پشت سد می رسیدند و آب پشت دریاچه سد استفاده می کردند.
در بدنه پل ارجان ، یک آسیاب آبی نیز وجود داشته است که با استفاده از نیروی آب رودخانه کار می کرده است. آثار ویرانه های آسیاب هنوز موجود است.
همچنین آثار بجا مانده از پایه های پل بصورت کاملا مشخصی در امتداد هم موجود است این پایه های باقی مانده از پل که طول و عرض هر یک از پایه ها به چند متر می رسد. همچنین ارتفاع باقی مانده از پایه ها نشان می دهد که پل بزرگ بوده و از راه های اصلی آن زمان محسوب می شده است.
پایه های باقی مانده از پل چند متر ارتفاع دارند و هنوز سنگ و ساروج های آنها محکم و استوار هستند.
پل ارجان ، نزدیک کارخانه سیمان بهبهان و در کنار روستای قدمگاه امام رضا واقع شده است. پل ارجان ، هم پل بوده ، هم سد بوده و هم آسیاب آبی.
در کنار پل ارجان حمام بکان وجود دارد. این حمام نیز از آب رودخانه و سد استفاده می کرده است و احتمالا برای استفاده سازندگان پل استفاده شده.
این حمام خوشبختانه توسط میراث فرهنگی بطور کامل بازسازی و مرمت شده است و دیدن آن خالی از لطف نیست.
قنات های ارجان
قنات های ارجان آب تازه ی رودخانه ی مارون را به تمام شهر می رساندند. این قنات ها از زیر زمین خانه های ارجان عبور می کردند و ساکنین شهر در زیر زمین خانه های خود به آب شیرین رودخانه مارون دسترسی داشتند.
تمام خانه های ارجان زیر زمین داشتند و بسیاری از آنها غیر از طبقه همکف ، طبقه بالا هم داشتند و بصورت عمارت بوده اند.
ارگان که تلفظ درست نام شهر بوده است به معنی ارگها می باشد و ارگ به معنی عمارت است. و عمارت ارگ به ساختمان های باشکوه و بیش از یک و دو طبقه اطلاق می شود. حتی نام ارگان در گویش بهبهانی بیانگر همین واقعیت است. اَرغو به معنی ارگها می باشد.
قنات های ارجان بعد از عبور از زیرزمین خانه ها ، وارد زمین های زراعی اطراف ارجان می شده اند. تا جایی که آب قنات بر روی زمین جاری می شد. به محلی که آب از قنات خارج شده و بر روی زمین جاری می شود در گویش بهبهانی دَمْ کَتْ گفته می شود که هنوز دم کت دو رشته قنات موجود است.
چهار رشته قنات از قنات های قدیم ارجان موجود است و هنوز ویران نشده اند اما در هیچ یک از آنها آب جریان ندارد و دیگر از آنها استفاده ای نمی شود.
یک رشته قنات اصلی به وسط شهر می آمده است و مانند لوله کشی منازل ، با انشعاب های زیاد در شهر پخش می شده است. و زیر زمین های زیادی بوسیله ی این انشعاب ها به آب شیرین رودخانه دسترسی داشتند.
تعداد بسیاری از حلقه های چاه مربوط به این قنات ها هنوز موجود هستند اما بعضی از آنها بخاطر ایمنی پر شده اند.
آب های قنات اصلی ورودی به شهر پس از عبور از شهر در یک نهر بزرگ در حاشیه شهر می ریخته است و این نهر بزرگ آب زمین های زراعی و باغ های اطراف نهر را آبیاری می کرده است. آثار این نهر بزرگ هنوز در زمین های کشاورزی موجود است.
پس از ویرانی ارجان یکی از قنات ها به سمت بهبهان فعلی کشیده شد. شخصی بنام احتشام الدوله این کار را انجام داده است. هنوز هم کشاورزان بهبهانی که سن و سالی دارند جوی های مربوط به آن را جوی احتشام الدوله ای می نامند و بین کشاورزان منطقه شناخته شده است.
ورودی قنات ارجان به بهبهان جنب کوی فرهنگیان است، پشت شرکت گاز فعلی.
در اینجا آب قنات به نهری وصل می شده است و به گویش بهبهانی به آنجا اُوَسِّرو می گفتند (اُوَسِّرو یعنی آب وصل به رود).
از قدیم سیفونی در این محل کار گذاشته اند و بهبهانی ها در قدیم آنجا را بُغارا می گفتند و زمین های آنجا را پشت بُغارا می گفتند.
آب نهر پس از عبور از منطقه فرهنگیان به حوالی محل فعلی سیلوی بهبهان می رسید. در اینجا باغی بود به نام باغ میرزا. میرزا از خوانین بهبهان بوده و خانه او هم اکنون پشت مسجد جامع موجود است.
نهر آب پس از عبور از منطقه سیلو (باغ میرزا) به اول خیابان تختی می رسید. جایی که هم اکنون مسجد تختی قرار دارد. تا سال ۱۳۶۵ در اینجا استخری بود که آب در آن جمع می شد و یک آسیاب آبی هم در اینجا وجود داشته است.
سیفونی از زیر آب خروار عبور می کرد و در محل سابق مدرسه ی راهنمایی مقبلی (کنار تعاونی مصرف فرهنگیان) بیرون می آمد و آب آن وارد استخری می شد که جلوی یک عمارت با شکوه بود. این عمارت کُلَه فرنگی نام داشت و در محل فعلی کارخانه یخ گله بان در ابتدای خیابان منتظری واقع بوده است. این عمارت متعلق به فرماندار آن زمان بوده است.
تا سی چهل سال پیش استخر و عمارت کله فرنگی وجود داشته اند و بعد تخریب شده اند.
بیشتر در مورد خود پل و حمام صحبت میکردید بهتر میشد.. امروز اینجا رفتیم ولی من نتونستم به آشنایان خوب توضیح بدم در رابطه پل و حمام… میراث فرهنگی هم کاشکی همین اصلاعات اونجا یه جوری نصب کنه مردم بدونن کجا قدم میزارن!!! تقریبا مربوط ۱۳۳۰ سال پیش میشه… درسته؟
با سلام و خسته نباشید خدمت مدیر مسئول
لطفا اطلاعاتی را که میگذارید رفرنس دهید.
با تشکر
منطقه بهبهان واز نظر ژئومورفولوژی بسیار پیچیده و جالب است چند فرایند رودخانه ای، اقلیمی و کوهستانی منطقه و بحث تکتونیک ان بر منطقه تاثیر می گذارد به طوریکه یکسری از رسوبات دشت بهبهان و اطراف رودخانه مارون را می توان با منشا یابی از کوه خاییز و تنگ تکاب و در صورت ازمایشگاه از فاصله های دور بدست اورد.
علاوه برای اثار تاریخی منطقه می توان به اثار سایت های پیش از تاریخ نیز اشاره کرد که توسط فرایندهای ژئومورفولوژیکی و انسانی و اقلیمی دچار جابجایی و افل گردیدند.
منبع: مطالعات میدانی و بخشی از رساله دکتری