ارگان در اعماق تاریخ / قسمت دوم

حکومت بهبهان، از سال 1090 (ه ق) تا سال 1280 (ه ق)، بوسیله سلسله سادات طباطبائی اداره می شد. اولین کسی که از این خانواده به حکومت رسید، میرزا حبیب الله بود که از طرف حسین علی خان زنگنه به کلانتری بهبهان منصوب شد که پس از او پسرش، میرزا قوم الدین، در سال 1136 به این سمت انتخاب گردید.میرزا قوام الدین، به هنگام حملات افاغنه به بهبهان در همان سال (1136) برای حفاظت از شهر و مردم، حصاری محکم بدور شهر بنا نمود.او در زمان سلطنت نادرشاه، همچنان حاکم بهبهان باقی ماند و به موجب فرمان نادری، علاوه بر کلانتری بهبهان، به حکومت کهگیلویه نیز نائل آمد.

بعد از میرزا قوام الدین، پسرش، میرزا علیرضا بهبهانی به حکومت بهبهان رسید. او با کریم خان زند به مخالفت برخاست و کریم خان با سپاهیانش بهبهان را به محاصره درآورد (1170 ه ق)، که پس از چند ماه، با باز شدن بعضی از درب های ورودی توسط رئیس علیرضا قنواتی (معاون وقت میرزا علیرضا بهبهانی)، کریم خان وارد شهر شد و میرزا علی رضا بهبهانی را دستگیر و با خود به شیراز برد و رئیس علیرضا قنواتی را به حکومت بهبهان منصوب نمود. پس از چندی، با کشته شدن رئیس علیرضا قنواتی، پسر میرزا علیرضا بهبهانی، با نام سلطان محمدخان اول به حکومت بهبهان رسید. بعد از سلطان محمد خان، پسرش میرزا منصور خان والی بهبهان و کهگیلویه گردید. در زمان محمدشاه قاجار، میرزا منصورخان درگذشت و فرزندش، سلطان محمد خان دوم به حکومت بهبهان رسید. بین سلطان محمد خان دوم و پسر عمویش، میرزا قوما، اختلاف شدیدی بوجود آمد که سرانجام، میرزا قوما، حکومت بهبهان را در دست گرفت. در این زمان، عباس قلی خان لاریجانی، از طرف حکومت مرکزی، مامور سرکوبی میرزا قوما گردید که پس از دستگیری، او را به تهران تبعید نمود تا سرانجام در آنجا گذشت. بطور کلی بهبهان، تا زمان به قدرت رسیدن بختیاری ها، گاهی حاکم آن، توسط والی فارس و زمانی توسط حکومت مرکزی تعیین می گردید.

بختیاری هاف بعد از به قدرت رسیدن در خوزستان، مجدداً، از بازماندگان خانواده میرزا منصور خان، سلطان محمد خان منصوری را که بعدها از طرف احمد شاه قاجار، لقب سردار امجد داده شد، به کلانتری بهبهان منصوب نمودند. وی این لقب را تا زمان وفاتش (1327 ه ق) بطور سنتی حفظ نمود.

از سال 1304 هجری شمسی که رضاخان به حکومت رسید، حاکمان بهبهان، بطور رسمی از طرف حکومت مرکزی تعیین می شدند، از این زمان به بعد، بتدریج، از قدرت کلانتران سنتی بهبهان کاسته شد.

خصوصیات جمعیتی بهبهان:

بر اساس آخرین سرشماری سال 1375، جمعیت شهرستان بهبهان، بالغ بر 164074 نفر بوده است، که از این میزان، 88223 نفر آن شهر بهبهان، 44203 نفر در بخش مرکزی 15044 نفر در بخش زیدون و 14507 نفر در بخش آغاجری زندگی می کرده اند. از مجموع جمعیت شهرستان، 6/62 درصد در نقاط شهری و 7/36 درصد، در نقاط روستائی و بقیه جمعیت، غیر ساکن بوده اند.

ساخت سنی و جنسی جمعیتی:

از کل جمعیت شهرستان 83201 نفر مرد و 80837 نفر زن، یعنی در مقابل هر 100 زن 103 مرد وجود داشته است که این نسبت برای شهر بهبهان 100 نفر زن در مقابل 102 نفر مرد بوده است.

از طرف دیگر 6/41 درصد جمعیت شهرستان کمتر از 15 سال و 54 درصد سنی بین 15 تا 64 سال و 5/4 درصد بقیه افراد 65 سال به بالا بوده اند.

دین و سواد:

بر اساس برآوردهای آماری سال 1375، 86/99 درصد جمعیت شهرستان را افراد مسلمان تشکیل می دهند و از مجموع 142641 نفر جمعیت 6 سال و بالاتر شهرستان، حدود 82 درصد باسواد بوده اند که نسبت باسوادی در بین مردان 5/86 درصد و زن ها 77 درصد بوده است. در شهر بهبهان، میزان باسوادی 85 درصد بوده که در این میان، بیش از 89 درصد مردان و حدود 81 درصد زنان، باسواد بوده اند.

 وضعیت تحصیلی دانش آموزان:

از مجموع 46912 نفر دانش آموز در مقاطع مختلف تحصیلی، 18172 نفر در مقطع ابتدائی هستند که تعداد 9393 نفر پسر و 8779 نفر دختر می باشند. از 13923 نفر دانش آموز مقطع راهنمائی تعداد 7239 نفر پسر و 6684 نفر دختر می باشند. در مقطع متوسطه از 14817 نفر 7765 نفر پسر و 7052 نفر دختر می باشند و از مجموع 1762 نفر هنرجویان هنرستان های فنی و حرفه ای و کار و دانش، 1195 نفر پسر و 567 نفر دختر می باشند که 122 نفر از پسران روستائی هستند.

در بهبهان یک مدرسه راهنمائی پسرانه و دو دبیرستان نمونه پسرانه و دخترانه وجود دارد و به همراه دبیرستان نمونه پسرانه، دوره پیش دانشگاهی نیز دائر شده تعداد دانش آموزان دبیرستان نمونه دولتی پسرانه و دخترانه 331 نفر و پیش دانشگاهی آن 81 نفر است.

علاوه بر موارد مذکور، در شهر بهبهان سه دبیرستان غیرانتفاعی وجود دارد که جمعاً 313 نفر دانش آموز دارد. تعداد دانش آموزان دو دبیرستان غیرانتفاعی دخترانه 247 نفر و دبیرستان پسرانه غیرانتفاعی 66 نفر می باشد. علاوه بر موارد مزبور دو دبیرستان بزرگسالان دخترانه و پسرانه با 1000 نفر دانش آموز در این شهر فعالیت دارند. غیر از مراکز پیش دانشگاهی دخترانه و پسرانه، دو مرکز پیش دانشگاهی بزرگسالان دخترانه و پسرانه نیز در این شهر وجود دارند.

کلاسشهر روستائی		سال اول	سال دوم	سال سوم	پیش دانشگاهی	جمع
	پسرانه	2327	1457	2342	457	6583
	دخترانه	2018	1449	2045	578	6090
	پسرانه	571	203	408	—	1182
	دخترانه	410	181	371	—	962
جمع		5326	3290	5166	1035	14817

جدول شماره 1

 مراکز علمی و دانشگاهی:

بهبهان در زمان های گذشته، بخاطر داشتن اندیشمندان، علما، ادبا و شعرا، از نظر فرهنگی جایگاه شایسته ای داشته است.

در حال حاضر نیز، بخاطر تعداد تحصیل کرده ها، متخصصین رشته های گوناگون علمی و بالا بودن سطح عمومی سواد، از موقعیت ممتازی در منطقه برخوردار است. با این حال، تاکنون، آن طور که شایسته آن است، امکانات لازم جهت توسعه مراکز علمی و فرهنگی در این شهر فراهم نشده است. مهمترین مراکز علمی و دانشگاهی که در حال حاضر در این شهر فعال یا در دست احداث هستند عبارتنداز:

دانشگاه پیام نور، دانشگاه آزاد اسلامی، مرکز آموزش عالی فرهنگیان، دانشکده پیراپزشکی، مرکز تربیت معلم، دانشکده منابع طبیعی (این دانشکده توسط آقای بهبهانیان در دست احداث است.)، دانشکده پزشکی که کارهای ساختمانی آن هنوز در مراحل ابتدائی قرار دارد.

 وضع زناشوئی:

از بین جمعیت 15 ساله و بیشتر در نقاط شهری شهرستان بهبهان، حدود 65 درصد مردان و 74 درصد زنان ازدواج کرده اند، که در نقاط روستائی، این نسبت برای مردان حدود 59 درصد و برای زنان 70 درصد بوده است. در شهر بهبهان نیز حدود 64 درصد مردان دارای همسر و 5/1 درصد بی همسر (بر اثر طلاق یا فوت همسر) و بیش از 34 درصد آنها، هرگز ازدواج نکرده اند، و در بین جمعیت زنان بالای 10 سال این شهر، بیش از 52 درصد دارای همسر، 8 درصد بی همسر و بیش از 39 درصد هرگز ازدواج نکرده اند.

 

” برگرفته از : مجله نگاهی به توانهای گردشگری بهبهان ”

و تشکر ویژه از استاد دولتی مختاران