سرکار خانم فرخنده نشاتی / مصاحبه

بهبهان همواره مهد نخبگان و فرهیختگان بوده و هست. از آن جمله می توان به قشر فعال نویسندگان بهبهانی اشاره کرد که الحق و الانصاف دین خود را نسبت به شهری با قدمت 10 هزار ساله و صاحب فرهنگی غنی و ادبیاتی کم نظیر ادا کرده اند. گو اینکه این خطه از خاک ایران سربلند، هنوز هم جای کار دارد. در همین زمینه پای حرف های سرکار خانم فرخنده نشاتی از نویسندگان خوشنام بهبهانی نشستیم تا با ایشان و فعالیت هایشان بیشتر آشنا شویم

با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید، لطفا خودتون رو بیشتر معرفی بفرمایید؟

بسم الله الرحمن رحیم. اینجانب فرخنده نشاتی، کارشناس زبان و ادبیات فارسی، دبیر دبیرستان های دخترانه شهرستان بهبهان و علاقمند به پژوهش و تحقیق در فرهنگ عامیانه ” فولکلوریک” هستم.

کتاب هایی که از شما به چاب رسیده یا در حال چاپ هستند رو ذکر کنید و توضیحی مختصری از محتوای هر کدام بفرمایید؟

1. ضرب المثل های شیرین بهبهانی – جلد اول – سال انتشار 1383                                          

   

2. ضرب المثل های شیرین بهبهانی و اصطلاحات عامیانه – جلد دوم – سال انتشار 1388                                                                                                         

   

3. ضرب المثل های شیرین بهبهانی و اصطلاحات عامیانه – جلد سوم – سال انتشار 1390

این سه جلد کتاب حاوی تقریبا 6000 ضرب النثل به گویش محلی است که بترتیب حروف الفبا تنظیم شده است. در این کتاب ها موارد کاربرد ضرب المثل ها نیز توضیح داده شده و بعضی از آنها ریشه یابی شده و اگر داستان، حکایت، آیه و یا روایتی داشته اند بجای خود ذکر شده و همچنین معادل این مثل ها در فرهنگ کشورهای دیگر هم مورد بررسی قرار گرفته شده و گاه بعنوان شاهد مثالی از آنها نیز ذکر شده است. علاوه بر آن از اشعار شاعران در این زمینه نیز بهره برده ام. چون خواندن واژگان گویشی مشکل است، تشخیص دادم که باید به خط فونتیک ( آوانگار) هم نوشته شود. به جرات می توان گفت که قبل از جلد اول کتاب ضرب المثل ها، ندیده بودم کتابی در گویش محلی خود ما آوانگاری شده باشد. روش گردآوری مثل ها، میدانی اما تحقیقات کتابخانه ای بوده است.

    4.   کتاب تبارشناسی واژگان در گویش بهبهانی

این کتاب تقریبا حاوی 620 واژه به گویش محلی است که ریشه یابی شده که مثلا این واژه از کجا نشات گرفته شده است. برخی ریشه عربی، تعدادی ریشه ترکی، مغولی، انگلیسی و … دارند. اما درصد لغات عربی بیشتر است. این کتاب هم بر اساس حروف الفبا تنظیم شده است. در آغاز هر فصلی در مورد آن حرف و طرز کاربرد آن یا تغییراتی که در گویش محلی امکان دارد روی آن صورت بگیرد یا گرفته، توضیح داده شده است. در واقع این کتاب خط سیر و تحول واژگان را از گذشته تا حال را بررسی می کند و فرآیند واجی صورت گرفته در آنها را توضیح می دهد.

     5 . کتاب ریشه یابی باورها در فرهنگ بهبهانی

این کتاب به تازگی چاپ شده است. در این کتاب به بررسی باورها پرداخته شده که آنها از کجا ریشه گرفته اند. در این کتاب نشان داده شده که برخی باورها، ریشه در مذهب، پاره ای ریشه در ایران باستان و تعدادی هم ریشه در خرافات دارند. در این کتاب سعی شده که گرد وغبار از چهره ی باورها کنار زده شود و ریشه ی اصیل و واقعی آنها نشان داده شود. چراکه این باورها می تواند آیینه ی تمام نمای فرهنگ سنتی باشد و با کنارگذاشتن خرافات می توان در حفظ فرهنگ های اصیل کوشید تا از این طریق از هجوم فرهنگ های بیگانه جلوگیری کرد. علاوه بر بیان باورهای رایج در مراحل مختلف زندگی انسان از تولد تا مرگ، چیستان ها هم مورد بررسی قرار گرفته است.

   6. ویراستاری کتاب دستور گویش و صرف ونحو بهبهانی – نوشته آقای امین راستی بهبهانی

   7. همکاری در تهییه ضرب المثل های عاشورایی در کتاب آیین سوگواری – نوشته آقای خیرالله محمدیان

در کتاب ضرب المثل های بهبهانی، بعضا مشاهده میشود که برخی ضرب المثل ها خاص جاهای دیگه ( شهر های لر نشین) هستند، آیا با این نظر موافقید؟

این سوال را در مقدمه جلد دوم ضرب المثل ها توضیح داده ام. در آنجا ذکر شده که اگر پاره ای مثل ها در ظاهر به زبان لری می باشد، این تاثیر دو طرفه است و این هم بدلیل دادوستدی است که این دو گروه ( بهبهانی و لر ) سالیان سال با هم داشته اند. از طرف دیگر امروز آنها هم بدلیل مهاجرت و مستقر شدن در منطقه از نظر آوایی تحت تاثیر گویش بهبهانی قرار گرفته اند. ضمنا ما بطور قطع نمی توانیم بگوییم کدام مثل ها خاص کدام منطقه است، زیرا ادبیات عامیانه -که ضرب المثل ها شاخه ای از آن هستند- گویندگان مشخصی ندارند، یعنی در تاریخ ذکر نشده که فلان مثل یا حتی بیت یا شعری را چه کسی اولین بار بکار برده است. مثلا ضرب المثل ( شیر یا رووه / شیر آمدی یا روباه ) اولین بار در کتاب سمک عیار نوشته فرامرزبن خداداد کاتب ارجانی ذکر شده است. پس تعیین اینکه کدام مثل بطور مسلم به کدام قوم تعلق دارد کار سخت و مشکلی است و نیاز به سال ها تحقیق و بررسی دارد. به فرض که مثل ها مشترک باشند با زهم جای ایراد باقی نمی ماند زیرا مثل ها نشان دهنده ی ذوق، استعداد و خصوصیت روحی و اخلاقی، آداب و رسوم و … ملت ها می باشد. همه جا خوبی خوب است و بدی بد. چون خمیر مایه و سرشت همه انسان ها یکی است. مسائل کلی انسان ها، ربطی به محیط جغرافیایی ندارد.

ادبیات بهبهان در چه جایگاهی قرار دارد ؟

ادبیات بهبهان، واژگان، فرهنگ ها، آداب و رسوم آن بسیار غنی و پربار است. این سال ها در حوزه ی ادبیات عامیانه ی محلی کارهایی انجام شده است اما هنوز جای کار بسیار دارد و نیروهای تازه نفس می طلبد. حتی در زمینه واژگان کاربردی، واژگان و تلفظ آن در گویش ما به زبان پهلوی نزدیک تر است تا زبان فارسی مثلا در فارسی حرف ” د ” و “ت” صورت گرفت است. در پهلوی واژه ی ” تیتم”، در بهبهانی ” دیتم” و در فارسی “دیدم” تلفظ می شود.

آیا مسئولین شهری در چاپ کتاب های شما و بطور کلی در راه زنده نگه داشتن فرهنگ و ادبیات بهبهانی، حمایت لازم رو انجام دادند ؟

( خانم نشاتی از پاسخ به این سوال خودداری فرمودند!)

چرا لهجه شیرین بهبهانی دارد به فراموشی سپرده می شود؟ راهکار حفظ آن چیست؟

بدلیل هجوم فرهنگ های بیگانه و استفاده بیش از حد رسانه و یا چشم و هم چشمی و گاهی جنبه ی تفاخر، موجب می شود که از گویش محلی (مادری) فاصله گرفته شود و به مرور در اثر عدم تلفظ و همچنین صحبت کردن به زبان فارسی معیار ( که البته آن هم بدرستی انجام نمی شود) گویش ها به فراموشی سپرده می شوند، اما می توان به کودکان در کنار آموزش زبان فارسی، گویش مادری را هم آموخت.

استقبال مردم بهبهان از کتاب هایی که در زمینه بهبهان نوشته میشوند، چگونه است؟

استقبال مردم خوب بوده است. من کتاب ضرب المثل ها جلد دوم را 2 بار چاپ کرده ام و در حال حاضر هم در بازار موجود نیست و بسیاری از افراد خواهان چاپ مجدد آن هستند. در واقع تشویق مردم مایه ی دلگرمی و ادامه کار در این راستاست.

بعنوان سوال آخر: خواسته ی شما از مردم و مسئولین بهبهان چیست ؟

الحق که مردم دین خود را در مورد نقد و بررسی کتاب ها انجام داده اند، پیشنهاد می دهند و هر یک به نوعی ما را به ادامه کار تشویق می کنند، حتی بیشتر آنها ترجیح می دهند برای هدیه برای عزیزانشان در خارج از شهرستان و خارج از کشور، از این کتاب ها تهیه کنند. انشاالله مسئولین بتوانند با توجه به اختیاراتی که دارند حمایت بیشتری از اهل قلم به عمل آورند، زیرا اهل قلم واقعا قشری مظلوم هستند…